Spijt bij rouw

Spijt

Misschien wel het moeilijkste gevoel in rouw. Spijt. Spijt van wat je niet hebt gezegd, spijt van wat je wel hebt gezegd. Spijt van wat je niet hebt gedaan, spijt van wat je wel hebt gedaan. De wens om dingen terug te draaien. Spijt van verloren tijd. Als je spijt hebt van dingen als een dierbare is overleden, hoe kun je dat nog goedmaken? Je zou zo graag tegen jouw dierbare zeggen dat je iets anders had willen doen. Spijt kan gaan over de alledaagse dingen uit het leven van jullie samen, maar spijt kan ook gaan over wat er is gebeurd op het randje van het overlijden.

Had ik maar…

Wat ik veel hoor in mijn praktijk is dat men zich afvraagt hoe het zou zijn verlopen als men een andere keuze had gemaakt. “Had ik maar eerder de dokter gebeld”, “had ik hem maar niet buiten laten spelen”. “Had ik maar gezorgd dat zij opgenomen werd”. De had-ik-maars horen erbij. We proberen controle te krijgen over wat er is gebeurd, of liever nog, we proberen controle te krijgen over wat er nog kan gebeuren! Als we nu weten wat we anders hadden ‘moeten’ doen, dan kunnen we dat zeker volgende keer doen, zodat het dan niet nogmaals gebeurt. In die zin geeft spijt, of had-ik-maar, een gevoel van controle terug.

Elisabeth Kubler Ross

Elisabeth Kubler Ross was een Zwiters-Amerikaans psychiater en zij werd in Amerika bekend vanwege haar werk met stervenden en de verschillende fasen van rouwverwerking. Tegenwoordig zijn daar vele andere theorieën bijgekomen en wordt er niet zo heel veel meer gewerkt met haar rouwfases. De rouwfases die zij herkent zijn: ontkenning, woede, marchanderen, depressie en aanvaarding.

Marchanderen

Juist het marchanderen is zo herkenbaar als we het hebben over ‘spijt hebben van’. Onderzoeken of het anders had kunnen verlopen. Zo hoor ik ouders van een overleden kind zich ook wel eens afvragen ‘wat heb ik fout gedaan dat dit mij overkomt’. Met als onderliggende vraag: wat als ik een ander mens was geweest? Was het dan niet gebeurd? Enorm moeilijke vragen in rouw. Er is geen antwoord op.

Wie kan ontschuldigen

Het lastige van spijt of van schuldgevoel is dat de enige die kan ontschuldigen de overledene zelf is. Maar daar kun je niet meer mee praten. De overledene zou jou kunnen laten weten dat jij geen aandeel hebt gehad in het overlijden. Bij suicide zijn dit gedachtes die vaak opspelen. “Als ik nou op het laatst niet zo boos was geweest omdat zij haar bed niet meer uitkwam, was het dan anders gelopen?” “Als ik hem niet de deur uit had laten gaan, was hij dan niet van de brug gesprongen?” Hoe kun je daarmee in het reine komen? Gelukkig merk ik dat tijd veel doet in dit lastige gevoel. Met het verstrijken van de tijd en met de realisatie dat het niet meer anders kan, wordt dit gevoel minder prominent. Therapie helpt hier ook bij. EMDR, hypnotherapie, cognitieve gedragstherapie, e.d. Een oefening die ik zelf vaak toepas is een ontmoeting met de overledene. Via een visualisatie ontmoet de client de overleden dierbare. In die visualisatie kan de client dan nog van alles doorspreken met degene die is overleden. De empty chair techniek lijkt hierop, deze wordt alleen veel meer bewust uitgevoerd. Tijdens de visualisatie is men in trance.

Japanse windtelefoon

Onlangs las ik een artikel in de Volkskrant over de Japanse windtelefoon. Een telefooncel in de tuin van een Japanner waar rouwenden naar toe gaan om te praten met hun overledene. Wellicht klinkt het ongeloofwaardig. Ik weet uit eigen ervaring met al mijn clienten hoe goed het helpt om je uit te spreken ‘tegen’ de overledene!

Waar heb jij spijt van?

Zou jij gevoelens van spijt, schaamte, of schuld willen uitspreken naar jouw overleden dierbare? Hier wat tips:

• schrijf een brief en stop die in de brievenbus (ja je leest het goed, in de brievenbus)
• schrijf een brief leg hem op een bijzondere plaats (bij het graf (geplastificeerd), bij de urn, in huis ergens)
• zoek iemand die met jou de empty chair techniek kan toepassen
• zoek een therapeut om een visualisatie te doen
• neem contact op met een medium
• bespreek je gevoel met anderen.

Praten met anderen

Als je met andere mensen jouw gevoel bespreekt, dan zul je zien dat ze willen proberen om jou een goed gevoel te geven. Dat ze zullen proberen om jou te zeggen dat je er niks aan kon doen, of dat jouw overleden dierbare dit echt niet erg zal hebben gevonden, of dat de situatie nu eenmaal zo was en je op dat moment niet anders kon. Dat kan soms lastig zijn omdat je je dan misschien niet gehoord voelt. Je kunt tegen de ander zeggen dat hij/zij jou niet gerust hoeft te stellen. Dat je het vooral fijn vindt om het er over te hebben en dat je al deze rationalisaties zelf ook al door je hoofd hebt laten gaan.

Misschien wil je hier iets over kwijt of kan ik op dit moment iets anders voor je doen. Weet me dan te vinden via www.hetnieuwerouwen.nl (met chatfunctie).