Confrontatie
Kinderen kunnen de meest confronterende vragen stellen. Als je niet eerlijk antwoord geeft, blijven ze de vraag herhalen. Sommige vragen zijn moeilijker dan andere. Zoals “waarom begraven we mensen”?
De ‘waarom’ vraag
Peter-Jan zat bij mij in de praktijk. Zijn vrouw was een halfjaar daarvoor overleden. Ze hadden twee kinderen, van vier en zeven jaar. Regelmatig ging hij met ze naar het graf en tijdens het laatste bezoek had Sterre, de oudste, aan hem gevraagd: “Maar papa, waarom begraven we mensen? Waarom kon mama niet gewoon bij ons thuis in bed blijven liggen?”
Peter-Jan was wel gewend aan de ‘waarom’ vragen van Sterre (een slimme meid, zo had hij mij al meerdere keren verteld), maar deze vraag vond hij toch lastig. Zijn antwoord was op dat moment “gewoon, omdat we dat nou eenmaal doen”.
Eerlijk en oprecht zijn
Maar het zat Peter-Jan niet lekker. Hij vond dat hij zijn dochter niet een goed antwoord had gegeven en dat was niet zoals hij en Diede (zijn overleden vrouw) het ooit bedacht hadden. Ze hadden zich altijd voorgenomen eerlijk en oprecht te zijn. Nu had hij die regel ‘overtreden’ en had Sterre met een kluitje in het riet gestuurd. Zo voelde dat voor hem.
Voor Sterre kennelijk ook, want in de dagen erna had ze meerdere malen de vraag nogmaals gesteld. Totdat Peter-Jan had gezegd “nou, nu moet je er over ophouden, dat doen we gewoon”.
Wat kan ik zeggen?
Maar nu zat Peter-Jan bij mij in de praktijk en worstelde met die vraag. Hij wilde Sterre eerlijk antwoord geven, maar hij kon toch niet zeggen dat als ze mama in bed zouden laten liggen dat het zou gaan stinken? Dat ze zou gaan ontbinden? Dat er niks meer van over zou blijven? Dat zou toch veel te confronterend zijn voor Sterre? Ik kon het niet anders dan met hem eens zijn.
Maar wat dan? Hoe kunnen we het dan uitleggen?
Blaadjes verteren
Wat hij Sterre zou kunnen vertellen is dat alles wat leeft en wat doodgaat, dat verteert. Kijk maar naar de blaadjes die van de bomen vallen, eerst zijn ze groen, dan worden ze bruiner en kun je ze nog oprapen, maar zouden ze lange tijd op dezelfde plek blijven liggen en zou je ze dan oprapen, dan valt het helemaal uit elkaar. Of denk aan de keer dat ze wel eens een dode muis in huis hadden gehad, dat rook bepaalt niet fijn. Dat is hoe het gaat als je dood bent. Je verteert.
Diep onder de grond
Als we mensen diep onder de grond begraven, dan kunnen er geen beesten bijkomen en, omdat het zo diep ligt, komt er ook geen zuurstof of lucht bij. Daardoor verteert het lichaam heel erg langzaam. Als we het lichaam niet zouden begraven diep onder de grond, dan zou het lichaam opgegeten kunnen worden door dieren, denk aan wormen, pieren, kevers. Dat zouden we niet willen. We willen dat het lichaam op een hele rustige manier helemaal uiteindelijk stof wordt. Net als het blaadje wat je opraapt en helemaal uit elkaar valt. Alleen de botten verteren niet. Die blijven we altijd zien. Na heeeeeel veel jaar, als een graf wordt ‘geruimd’ zoals dat heet, dan worden alle botten die ze uit alle graven halen, verbrand. Op sommige begraafplaatsen is er ruimte om alle botten die uit de graven komen, weer te begraven. Werner Uitvaart, uitvaartverzorgers waar ik veel mee samenwerk, deelde met mij informatie hiervoor. Onder andere een blog van Rememberme.
Deze foto deelde Mirjam Louwen-van Bekkum. Zij kreeg ook deze vraag van haar kinderen, naar aanleiding van het overlijden van opa.
Als je dood bent, voel, zie, hoor en kan je niks meer
Het blijft altijd belangrijk om uit te leggen dat als je dood bent, je echt helemaal niets meer voelt. Dit kan best beangstigend zijn voor kinderen: “maar dan stikt mama toch” hoor ik wel vaker. Blijf dat goed uitleggen, ook bij dit verhaal over het uitleggen waarom we mensen begraven.
Verbeelding van kinderen
Ik vertel Peter-Jan dat ook kinderen allerlei beelden kunnen zien bij wat je vertelt. Dat is wat het is. Dat mag geen reden zijn om het dan maar niet te vertellen. Je kunt wel aan Sterre vragen wat ze er allemaal bij denkt bij wat hij uitgelegd heeft.
Kinderen kunnen je echt verrassen met hoe ze denken. Het kan heel verfrissend zijn.
Kinderen begeleiden in rouw
Uiteindelijk zijn en blijven dit moeilijke gesprekken. De dood boezemt ons angst in. We willen onze kinderen blij houden. Maar als je wordt geconfronteerd met een overlijden, dan ontkom je niet aan de moeilijke gesprekken. Daarbij kun je als ouder onzeker zijn over hoe je jouw kind kunt begeleiden in rouw. Daarom heb ik in de rouwacademie een online training staan met 15 duidelijke lessen die verschillende thema’s raken over hoe om te gaan met kinderen in rouw.
Misschien wil je hier iets over kwijt of kan ik op dit moment iets anders voor je doen. Weet me dan te vinden via www.hetnieuwerouwen.nl.
